Φρούρηση της εισόδου
Η εργάτρια μέλισσα είναι επιφορτισμένη και με την ευθύνη της φρούρησης της εισόδου. Οι ‘φρουροί’ μέλισσες είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 16 ημερών. Ανήκουν δηλαδή στην ομάδα των ‘συλλεκτριών’, οι οποίες ανάλογα με τις ανάγκες του μελισσιού μπορούν να συλλέγουν τροφές ή να φρουρούν την είσοδο. Έτσι σε περιόδους έντονης νεκταροέκκρισης οι μέλισσες ηλικίας μεγαλύτερης των 16 ημερών, προτιμούν να συμπεριφέρονται ως «συλλέκτριες». Αντίθετα όταν η νεκταροέκκριση σταματά τότε συνωστίζονται στην είσοδο της φωλιάς για να περιφρουρήσουν τα αποθέματα τροφής, που έχουν αποθηκεύσει.
Οι ‘φρουροί’ μέλισσες ελέγχουν όλες τις άλλες μέλισσες που προσπαθούν να μπουν στην κυψέλη. Η αναγνώριση γίνεται οπτικά, από τον τρόπου πετάγματος, αλλά κυρίως οσμητικά. Μία ξένη μέλισσα, η οποία προσεγγίζει την κυψέλη για να κλέψει μέλι, δεν προσγειώνεται απλά στη σανίδα πτήσης, αλλά προσπαθεί να βρει άλλα ανοίγματα στα πλαϊνά ή και στο πίσω μέρος της κυψέλης. Όταν η ‘φρουρός’ την αντιληφθεί το σώμα της παίρνει τη στάση ‘συναγερμού’. Το πρώτο ζεύγος ποδιών ανασηκωμένο, οι κεραίες τεντωμένες, όπως και τα φτερά, οι σιαγώνες ανοικτές και η κοιλιά ανασηκωμένη, έτσι ώστε να προβάλλει το κεντρί. Σ’ αυτή τη στάση από τους σιαγονικούς αδένες εκκρίνεται η φερομόνη 2-επτανόνη, ενώ από τον αδένα Koschevnikov, τον αδένα του κεντριού, εκκρίνεται ένα μίγμα ουσιών, με κυριότερη τον οξικό εστέρα της ισοαμυλικής αλκοόλης. Και οι δύο αυτές φερομόνες χαρακτηρίζονται ως φερομόνες ‘επιθετικότητας’, καθώς προκαλούν την κινητοποίηση και επίθεση και των άλλων μελισσών της φωλιάς.
Ποιος λόγος όμως θεωρείται "σπουδαίος" από την μέλισσα;
Οι μέλισσες δεν είναι κακές και δεν μας εχθρεύονται. Απλά δεν θέλουν να τις ενοχλούμε. Η μέλισσα που κεντρίσει είναι καταδικασμένη σε θάνατο. Το κεντρί της μέλισσας (σε αντίθεση με της σφήκας) είναι έτσι κατασκευασμένο που αν μπει μέσα σε σάρκα, μετά δεν μπορεί να βγει. Φεύγοντας, η μέλισσα που μας κέντρισε, αφήνει στο σώμα μας το κεντρί της, αλλά μαζί με αυτό αφήνει και ένα μέρος των εντέρων της και λίγα λεπτά αργότερα θα είναι νεκρή.
Η μέλισσα προστατεύει την φωλιά της, δηλαδή τις τροφές και το γόνο (τα παιδάκια), ότι δηλαδή κάνουν όλα τα ζώα, αλλά και εμείς οι άνθρωποι. Παρ’ όλα αυτά, δεν κεντρίζουν όλες οι μέλισσες της κυψέλης, αλλά μόνον οι "μέλισσες φρουροί". Είναι συνήθως μέλισσες που βρίσκονται προς το τέλος της ζωής τους και θυσιάζονται για να σώσουν την φωλιά από τον εισβολέα.
Μια μέλισσα που βρίσκεται εκτός κυψέλης (πχ μαζεύει νέκταρ στον αγρό), αν αισθανθεί απειλή, απλά θα προσπαθήσει να φύγει γρήγορα και μακριά, και δεν θα προσπαθήσει να σας κεντρίσει, εκτός και αν θέλει να αυτοκτονήσει Αν όμως την πιάσετε ή πχ φυλακιστεί μέσα στα ρούχα σας, τότε θα σας κεντρίσει αμυνόμενη.
Έτσι λοιπόν, οι μέλισσες δεν πρόκειται να σας κεντρίσουν ακόμα και αν περάσετε έξω από την κυψέλη τους. Θα ξαφνιαστείτε όταν διαπιστώσετε πως ενώ βρίσκεστε σε απόσταση ενός μέτρου από την κυψέλη τους, εκείνες δεν σας δίνουν σημασία, (εκτός και αν με το σώμα σας τους φράξετε την είσοδο).
Yπάρχει όμως μία μόνον περίπτωση να σας επιτεθούν, ενώ εσείς δεν τις έχετε πειράξει καθόλου. Αυτό μπορεί να συμβεί διότι έχουν πριν ενοχληθεί πάρα πολύ από κάτι άλλο, πχ από κάπο όλη νύκτα προσπαθούσε να εισβάλει στην κυψέλη για να κλέψει μέλι, ή σφήκες ή άλλον άνθρωπο κλπ. Τότε οι μέλισσες έχουν αφηνιάσει και χτυπούν στα τυφλά οτιδήποτε κινείται σε απόσταση 20 – 30 μέτρων από την φωλιά.
Η απόσταση βέβαια εξαρτάται από την ένταση της ενόχλησης που δέχθηκαν και από την φυλή των μελισσών. Γενικά η Ευρωπαϊκή μέλισσα (Apis Mellifera) που έχουμε εδώείναι πολύ ήρεμη μέλισσα, σε αντίθεση με τις Αφρικανοποιημένες μέλισσες της νοτίου Αμερικής που χτυπάνε ακόμα και σε Την φωλιά τους απόσταση 300 μέτρων!
Οι ‘φρουροί’ μέλισσες ελέγχουν όλες τις άλλες μέλισσες που προσπαθούν να μπουν στην κυψέλη. Η αναγνώριση γίνεται οπτικά, από τον τρόπου πετάγματος, αλλά κυρίως οσμητικά. Μία ξένη μέλισσα, η οποία προσεγγίζει την κυψέλη για να κλέψει μέλι, δεν προσγειώνεται απλά στη σανίδα πτήσης, αλλά προσπαθεί να βρει άλλα ανοίγματα στα πλαϊνά ή και στο πίσω μέρος της κυψέλης. Όταν η ‘φρουρός’ την αντιληφθεί το σώμα της παίρνει τη στάση ‘συναγερμού’. Το πρώτο ζεύγος ποδιών ανασηκωμένο, οι κεραίες τεντωμένες, όπως και τα φτερά, οι σιαγώνες ανοικτές και η κοιλιά ανασηκωμένη, έτσι ώστε να προβάλλει το κεντρί. Σ’ αυτή τη στάση από τους σιαγονικούς αδένες εκκρίνεται η φερομόνη 2-επτανόνη, ενώ από τον αδένα Koschevnikov, τον αδένα του κεντριού, εκκρίνεται ένα μίγμα ουσιών, με κυριότερη τον οξικό εστέρα της ισοαμυλικής αλκοόλης. Και οι δύο αυτές φερομόνες χαρακτηρίζονται ως φερομόνες ‘επιθετικότητας’, καθώς προκαλούν την κινητοποίηση και επίθεση και των άλλων μελισσών της φωλιάς.
Ποιος λόγος όμως θεωρείται "σπουδαίος" από την μέλισσα;
Οι μέλισσες δεν είναι κακές και δεν μας εχθρεύονται. Απλά δεν θέλουν να τις ενοχλούμε. Η μέλισσα που κεντρίσει είναι καταδικασμένη σε θάνατο. Το κεντρί της μέλισσας (σε αντίθεση με της σφήκας) είναι έτσι κατασκευασμένο που αν μπει μέσα σε σάρκα, μετά δεν μπορεί να βγει. Φεύγοντας, η μέλισσα που μας κέντρισε, αφήνει στο σώμα μας το κεντρί της, αλλά μαζί με αυτό αφήνει και ένα μέρος των εντέρων της και λίγα λεπτά αργότερα θα είναι νεκρή.
Η μέλισσα προστατεύει την φωλιά της, δηλαδή τις τροφές και το γόνο (τα παιδάκια), ότι δηλαδή κάνουν όλα τα ζώα, αλλά και εμείς οι άνθρωποι. Παρ’ όλα αυτά, δεν κεντρίζουν όλες οι μέλισσες της κυψέλης, αλλά μόνον οι "μέλισσες φρουροί". Είναι συνήθως μέλισσες που βρίσκονται προς το τέλος της ζωής τους και θυσιάζονται για να σώσουν την φωλιά από τον εισβολέα.
Μια μέλισσα που βρίσκεται εκτός κυψέλης (πχ μαζεύει νέκταρ στον αγρό), αν αισθανθεί απειλή, απλά θα προσπαθήσει να φύγει γρήγορα και μακριά, και δεν θα προσπαθήσει να σας κεντρίσει, εκτός και αν θέλει να αυτοκτονήσει Αν όμως την πιάσετε ή πχ φυλακιστεί μέσα στα ρούχα σας, τότε θα σας κεντρίσει αμυνόμενη.
Έτσι λοιπόν, οι μέλισσες δεν πρόκειται να σας κεντρίσουν ακόμα και αν περάσετε έξω από την κυψέλη τους. Θα ξαφνιαστείτε όταν διαπιστώσετε πως ενώ βρίσκεστε σε απόσταση ενός μέτρου από την κυψέλη τους, εκείνες δεν σας δίνουν σημασία, (εκτός και αν με το σώμα σας τους φράξετε την είσοδο).
Yπάρχει όμως μία μόνον περίπτωση να σας επιτεθούν, ενώ εσείς δεν τις έχετε πειράξει καθόλου. Αυτό μπορεί να συμβεί διότι έχουν πριν ενοχληθεί πάρα πολύ από κάτι άλλο, πχ από κάπο όλη νύκτα προσπαθούσε να εισβάλει στην κυψέλη για να κλέψει μέλι, ή σφήκες ή άλλον άνθρωπο κλπ. Τότε οι μέλισσες έχουν αφηνιάσει και χτυπούν στα τυφλά οτιδήποτε κινείται σε απόσταση 20 – 30 μέτρων από την φωλιά.
Η απόσταση βέβαια εξαρτάται από την ένταση της ενόχλησης που δέχθηκαν και από την φυλή των μελισσών. Γενικά η Ευρωπαϊκή μέλισσα (Apis Mellifera) που έχουμε εδώείναι πολύ ήρεμη μέλισσα, σε αντίθεση με τις Αφρικανοποιημένες μέλισσες της νοτίου Αμερικής που χτυπάνε ακόμα και σε Την φωλιά τους απόσταση 300 μέτρων!